इतिहासाचा श्वास - निनाद बेडेकर

इतिहासाचा श्वास - निनाद बेडेकर

(डावीकडुन ) निनादजी  बेडेकर आणि योगेंद्र जी 

            शिवस्मरणाने भारलेला लेखक, गडांचे जतन आणि त्याच्या इतिहासाबद्दल जागृती करण्यासाठी महाराष्ट्रातल्या ६१ किल्ल्यांवर गड प्रेमींना आणि नवयुवकाना घेऊन भ्रमंती करणारे आणि विदेशी पर्यटकांनाही किल्ले आणि इतिहासाबद्दल मार्गदर्शन करणारे, कवीभूषणांच्या शिवाजीराजांच्या काव्यावरील सौंदर्य स्थळे उलगडून दाखविणारे, शिवारायांच्या व्यवस्थापन कौशल्याचा परिचय करून देणारे, स्वदेशी आणि विदेशी इतिहासकारांनी लिहिलेल्या दुर्मिळ इतिहास ग्रंथांचा १६ व्या शतकापासुनचा इतिहास अभ्यासण्यासाठी, शिवाजी महाराज मुघल यांच्या विषयी असलेली मते, प्रवासवर्णने, पत्रव्यवहार, असा दस्तऐवज असलेला सुमारे ५००० पुस्तकांचा संग्रह करणारे, एव्हढंच नाही तर या अभ्यासासाठी मोडी, पर्शियन, अरेबिक, शिकस्त, उर्दू, फार्सी या भाषाही अवगत करणारे निनादजी बेडेकर. बैठकांमध्ये भेटले, व्याख्यानातून भेटले. कार्यक्रमात भेटले. अगदी थोडेसेच पण खूप महत्वाचे. त्यांच्या घरी दर वर्षी गुरुपौर्णिमेला जायचो तेंव्हाची त्यांची भेट म्हणजे अप्रतिम मैफीलच असायची. या मैफिलीचा गेली पंधरा वर्षे आम्हाला लाभ मिळाला आहे. आम्ही संस्कार भारतीचे सामान्य कार्यकर्ते, काही वयाने, अनुभवाने लहान- मोठे, कमी-जास्त पण त्यांच्या लेखी जणू आम्ही त्यांच्यासारखेच इतिहास अभ्यासक असायचो आणि ते आम्हाला मैत्रीच्या नात्याने एखादी गोष्ट शेअर करावी तसे ते अनेक घटना, अभ्यास, त्यासाठी  धडपड करून मिळवलेली माहिती, दस्तऐवज, भाषांतर करताना आलेल्या अडचणी, विविध भाषातील कागद पत्रे, तन्मयतेने दाखवीत असत. त्यांच्या चेहे-यावर सामान्य लोकांपर्यंत हे ज्ञान पोहोचवल्याचा आनंद आणि समाधान दिसायचं. तेव्हढाच आनंद नव्हे त्याहीपेक्षा जास्तच आनंद आणि समाधान आम्हाला मिळायचं. एव्हढ्या मोठ्या व्यक्तिमत्वाच्या सान्निध्यात आपण भरून पावलो असं दरवर्षी या त्यांच्या भेटीनं वाटत राहायचं. दहा मिनिटांसाठीची ही भेट तीन तासांची कधी व्हायची ते कळायचं देखील नाही.

  

          दोन वर्षापूर्वी  कणकवलीत वास्तव्यास असताना वृत्तपत्रात वाचले कि दुर्ग साहित्य संमेलन विजयदुर्ग किल्ल्यात होणार आहे आणि निनादजीना त्यात गौरविले जाणार आहे. दुस-याच दिवशी विजयदुर्गला गेले असताना तिथल्या गाईडनेही हा मोठा सुंदर कार्यक्रम असतो. तुम्ही याच असा सल्ला दिला होता.शिवाय निनाद्जींचा सत्कार आणि व्याख्यान यासाठी जायची इच्छा होती.पण काही कारणाने दुस-याच दिवशी मला पुण्याला परतावे लागले.कार्यक्रमाला जाता येणार नाही म्हणून  मी हळहळले.दोन दिवसांनी मा.देगलूरकर सर भेटले त्यांना सांगितलं विजयदुर्गला झालेल्या कार्यक्रमाला जाता आले नाही.तेंव्हा त्यांच्याकडून कळले बेडेकर सर दवाखान्यात आहेत.तब्येत खूप बिघडली आहे.या कार्यक्रमाला ते जाऊच शकले नव्हते .त्याच्यानंतरच्या भेटीत निनाद्जी म्हणाले, "मी खूप आजारी होतो, वर जाऊन परत आलोय.आता बोनस लाईफ जगतोय".   

            कदाचित मागच्याच वर्षी ची भेट त्यांची. त्यांनी एक सुंदर पेंटिंग दाखविले. काही परदेशातली पेंटिंग्ज होती. इतिहासाच्या अभ्यासाबरोबर आणि कामाबरोबर त्यांच्यातल्या चित्रकार फिनिक्स नं पुन्हा भरारी घेतली होती आणि मागे पडलेली चित्रकला पुन्हा सुरु केली होती. आजारपणात चित्रकलेने त्यांना आनंद नक्कीच दिला असेल. शांत, ऋजूता, आदर, असलेले निनादराव इतिहासाचा श्वास होते. त्यांच्या कुठल्याही भेटीतले टेक्निकल प्रास्ताविक आटोपले कि गाडी इतिहासावरच येई. संस्कार भारतीचे अध्यक्ष या नात्याने त्यांचे पुणे महानगरातल्या सर्व कार्यकर्त्याना मोलाचे मार्गदर्शन मिळाले आहे. आज त्यांच्या दु:खद निधनाची बातमी कळली आणि खूप हळहळ वाटली. सर्व कार्याकार्त्यंची हीच अवस्था आहे आज. संस्कार भारतीच्या कामातील ते एक बिनीचे शिलेदार होते. घरातले वडीलधारी कितीही वृद्ध झाली तरी ही मंडळी आपला आधार असतात. त्यांच्या जाण्याने हा आमचा आधार गेलाय अस वाटतंय.

 -डॉ.नयना कासखेडीकर